نوروز برای همه: راهکارهای حمایت از افراد کم‌توان در تعطیلات بهاری
نوروز برای همه: راهکارهای حمایت از افراد کم‌توان در تعطیلات بهاری
تعطیلات نوروز برای بسیاری از ایرانیان، زمانی است برای تازه‌شدن طبیعت، تجدید دیدارهای خانوادگی و دوستانه، و آمیزش با شادی‌های رسوم کهن. با وجود این‌همه سرزندگی که بهار به ارمغان می‌آورد، واقعیت آن است که برخی از عزیزان ما – به‌ویژه کسانی که دچار کم‌توانی‌های حرکتی یا مشکلات جسمی هستند – ممکن است در این ایام با دشواری‌ها و محدودیت‌هایی روبه‌رو باشند. از محدودیت در خانه‌تکانی و حضور در دیدوبازدیدها گرفته تا مشارکت در برنامه‌های تفریحی و سفرهای نوروزی، همه‌ی این فعالیت‌ها می‌تواند برایشان سخت یا حتی دست‌نیافتنی شود، درحالی‌که حق بهره‌مندی از شادی و نشاط بهاری برای همگان یکسان است.
دسترسی سریع
در این مطلب، با عنوان «نوروز برای همه» قصد داریم راهکارهای کاربردی ارائه دهیم تا افراد کم‌توان – چه به دلیل سن بالا، چه مشکلات زانو و مفاصل، بیماری‌های عضلانی-عصبی، یا هر محدودیت حرکتی دیگر – بتوانند در تعطیلات بهاری، حداکثر استقلال و لذت را تجربه کنند. از اصول ایمنی در خانه‌تکانی و تزیینات نوروزی گرفته تا مناسب‌سازی فضاها برای مهمانی‌ها و دورهمی‌ها، از مشورت با پزشک یا فیزیوتراپیست گرفته تا استفاده از وسایل کمک حرکتی نظیر عصای چوبی، همه و همه جنبه‌هایی هستند که با اندکی دقت و برنامه‌ریزی می‌توان به زندگی کم‌توانان رونق و شادی ویژه‌ای بخشید.
اهمیت فراگیری نوروز برای همه
نوروز، جشن ملی و باستانی ما است که در آن روح جمعی ایرانیان با طراوت طبیعت درهم می‌آمیزد. اما گاهی اوقات، در برنامه‌ها و تدارکات ویژه‌ی عید، افرادی که در حرکت یا انجام کارهای روزمره دچار مشکل هستند، نادیده گرفته می‌شوند. چرا باید به این موضوع توجه کنیم؟
حقوق برابر و احترام به کرامت انسانی: هر فرد، صرف‌نظر از سطح توانایی جسمی، حق دارد از رویدادهای فرهنگی و آیینی بهره‌مند شود. نوروز باید زمانی باشد که جامعه همبستگی و همدلی خود را به نمایش بگذارد.
خوشنودی خانواده: اگر یک عضو از خانواده به دلیل کم‌توانی نتواند در مهمانی‌ها یا سفرهای نوروزی حضور یابد، موجی از حس ناراحتی و کاهش نشاط کلی خانواده پدید می‌آید. وقتی راه‌حل‌های ساده‌ای بتواند حضور فعال او را ممکن سازد، کل خانواده از این بهار بیشتر لذت می‌برند.
تقویت خودباوری افراد کم‌توان: فراهم کردن امکانات و ابزارهای کمک‌حرکتی، مناسب‌سازی محیط، و مشارکت دادن آن‌ها در برنامه‌های جمعی، سبب می‌شود خودباوری این عزیزان بالاتر رود و حس «سربار بودن» کاهش یابد.
به همین دلایل، توجه به نیازهای کم‌توانان در ایام نوروز فراتر از یک «اقدام خیرخواهانه» است؛ این یک وظیفه‌ی اخلاقی و اجتماعی است که کیفیت تعطیلات بهاری را برای همگان تضمین می‌کند.
خانه‌تکانی و تدارکات عید برای افراد کم‌توان
یکی از سنت‌های مهم نوروزی، خانه‌تکانی و تدارک محیط برای استقبال از سال نو است. درحالی‌که کارهای مربوط به نظافت و جابه‌جایی وسایل برای همه چالش‌برانگیز است، برای افراد کم‌توان می‌تواند خطر بیشتری داشته باشد. چگونه می‌توان کمک کرد؟
تقسیم کار و برون‌سپاری وظایف سنگین
•اگر سالمند یا فرد کم‌توان تمایل دارد در برخی کارها مشارکت کند، وظایف سبک‌تری مانند گردگیری سطوح کم‌ارتفاع، پاک‌کردن کتاب‌ها یا عروسک‌ها را به او بسپارید.
•کارهای سنگینی همچون جابه‌جایی مبلمان، شستن فرش یا پرده، بلندکردن اجسام بزرگ را بهتر است دیگر اعضای خانواده یا نیروهای کمکی انجام دهند. این هم موجب پیشگیری از آسیب می‌شود و هم حس ارزشمندی فرد را نگه می‌دارد.
ایجاد فضاهای دسترس‌پذیر در خانه
•تغییر چیدمان: طوری مبلمان را بچینید که فرد کم‌توان بتواند با وسیله‌ی کمکی (مثلاً واکر یا عصا) به‌آسانی در مسیر عبور کند و از مهمان‌پذیری شلوغ و خطرناک پرهیز شود.
•نصب میله‌ی کمکی: در حمام، دستشویی یا مکان‌های پرتردد خانه، نصب یک میله‌ی فلزی کمکی برای حفظ تعادل در ایام خانه‌تکانی یا بعد از آن، امنیت را بالا می‌برد.
•برداشتن موانع کوچک: فرش‌های لیز، پادری‌های برجسته، سیم‌های برق روی زمین و اشیای رهاشده از عناصر خطرساز هستند که باید جمع‌آوری یا مهار شوند تا فرد کم‌توان با اطمینان قدم بزند.
همکاری گروهی و احترام به سرعت فرد
•پرهیز از عجله: برخی خانواده‌ها می‌خواهند در یک یا دو روز تمام خانه‌تکانی را تمام کنند. اما اگر قرار است فرد کم‌توان هم مشارکت کند، باید زمان کافی در نظر گرفت تا بدون خستگی زیاد یا حرکت ناگهانی، وظایفش را انجام دهد.
•استراحت‌های منظم: هر یک تا دو ساعت کار، ده دقیقه استراحت می‌تواند مانع درد زانو و کمردرد سالمند شود.
هماهنگی مهمانی‌ها و دورهمی‌ها با نیازهای کم‌توانان
چیدمان و نحوه‌ی پذیرایی در منازل نیز می‌تواند برای افراد کم‌توان دشواری ایجاد کند، به‌ویژه اگر نشیمن شما پله داشته باشد یا مبلمان به‌گونه‌ای باشد که نشستن و بلندشدن را دشوار کند.
صندلی‌های راحت با تکیه‌گاه مناسب
•در مهمانی‌های نوروزی، ترجیحاً از صندلی‌هایی با پشتی و دسته‌های مقاوم و ارتفاع مناسب استفاده کنید. مبل‌های خیلی نرم یا خیلی کوتاه می‌توانند دردسرساز باشد.
•اگر فضای نشستن روی زمین یا سبک سنتی ترجیح داده می‌شود، بهتر است تشکچه یا نیمکت کوتاه داشته باشید تا فرد کم‌توان بتواند به آن تکیه دهد و فشار کمتری بر زانو یا کمرش وارد شود.
تشویق به جابه‌جایی و حرکت
•از میهمانان کم‌توان بخواهید هر نیم تا یک ساعت کمی جابه‌جا شوند، در خانه راه بروند یا حرکات کششی مختصری انجام دهند. این کار مانع خشکی مفاصل و درد ناگهانی می‌شود.
•میزبان می‌تواند فضای راهرویی یا نقطه‌ای خلوت داشته باشد که فرد بدون خجالت، حرکات ساده‌ی فیزیوتراپی را در صورت نیاز اجرا کند.
همیاری در پذیرایی
•چه بسا فرد کم‌توان بخواهد در پذیرایی کمک کند. اجازه دهید مثلاً میز چای یا شیرینی را مرتب کند یا میوه بشوید، درصورتی که سنگین نباشد. این حس «مفید بودن» به روحیه‌ی او قوت می‌بخشد.
•اگر نشستن روی مبل سخت است، پیشنهاد می‌شود صندلی پشتی‌دار نزدیک میز پذیرایی قرار دهید تا او بدون بلندشدن مکرر دسترسی به مواد خوراکی داشته باشد.
سفرهای نوروزی و افراد کم‌توان: چگونه مدیریت کنیم؟
از لذت‌بخش‌ترین بخش‌های تعطیلات نوروزی، مسافرت و تماشای زیبایی‌های بهاری در شهرهای دور و نزدیک است. اما اگر فردی مشکلات حرکتی یا مفصلی داشته باشد، این سفر ممکن است با نگرانی‌های زیادی همراه باشد. چند اصل کلیدی:
انتخاب وسیله‌ی نقلیه
•خودروی شخصی: در این صورت، امکان توقف‌های مکرر برای استراحت و حرکات کششی فراهم است. با رعایت تنظیم صندلی، استفاده از بالشتک کمری و قرار دادن یک بالش زیر زانو، راحتی بیشتری ایجاد می‌شود.
•اتوبوس و قطار: اگر مسیر طولانی است، بهتر است از قطارهای کوپه‌دار یا اتوبوس‌های VIP که فضای پا بیشتری دارند، استفاده شود. تلاش کنید صندلی‌های انتهایی اتوبوس (که شلوغ و تکان زیاد دارد) اجتناب شود.
•هواپیما: صندلی‌های نزدیک راهرو برای افرادی با درد زانو بهتر است؛ چراکه می‌توانند هر از گاهی بلند شوند و چند قدم حرکت کنند. توصیه می‌شود با همراهی یک نفر، جابه‌جایی ویلچر یا وسیله‌ی کمکی را نیز در نظر بگیرید.
رزرو اقامتگاه دسترس‌پذیر
•بررسی تعداد پله‌ها: اگر در هتل اتاق می‌گیرید، حتماً از وجود آسانسور مطمئن شوید. در صورت اقامت در خانه‌های سنتی یا بوم‌گردی، از قبل سوال کنید که آیا اتاق همکف بدون پله دارند.
•توالت فرنگی: برای افراد سالمند یا زانودرد، توالت‌های ایرانی دشوار است. در صورت امکان اقامتگاه حتماً از وجود توالت فرنگی یا صندلی کمکی مطمئن شوید.
برنامه‌های تفریحی با توجه به محدودیت
•نقشه و مسیرهای پیاده‌روی کوتاه: در بسیاری از شهرها مسیرهای گردشگری طولانی ممکن است خسته‌کننده باشد. انتخاب مسیرهای کوتاه‌تر و نشانه‌گذاری کافه‌ها یا نیمکت‌ها برای استراحت، برنامه‌ی گردش را واقعی‌تر و لذت‌بخش‌تر می‌کند.
•حضور همراه کمکی: اگر فردی کاملاً ناتوان نیست اما گاه به کمک فیزیکی نیاز دارد، داشتن یک همراه قابل اعتماد ضروری است.
•پیش‌بینی وسیله‌ی کمکی: مثلا یک عصای سبک یا واکر تاشو می‌تواند پشتیبانی لازم را فراهم کند.
رعایت نکات فیزیوتراپی: سبک زندگی در ایام نوروز
حتی زمانی که فرد کم‌توان حرکت محدود دارد، رعایت اصولی از فیزیوتراپی در خانه، مهمانی یا سفر، می‌تواند درد را مدیریت کند:
تمرینات ساده روزانه: کشش چهارسر ران، کشش همسترینگ، و حرکات ایزومتریک عضلات پشت (پل) را در برنامه‌ی صبحگاهی بگنجانید.
تغییر وضعیت مکرر: چه در خانه و چه در مسیر سفر، نشستن طولانی‌مدت بدون جابه‌جایی، درد مفاصل را تشدید می‌کند. هر ساعت، چند دقیقه قدم‌زنی یا حرکات نشسته انجام دهید.
خواب کافی و استاندارد: در هتل یا خانه‌ی اقوام، اگر تشک نرم یا خیلی سفت است، می‌توانید یک روکش یا پد برای ایجاد راحتی اضافه کنید. کم‌خوابی و خستگی می‌تواند تحمل درد را پایین بیاورد.
استفاده از پشتی یا بالش کمری: در خودرو، اتوبوس یا صندلی منزل، با استفاده از بالش نازک پشت کمر، قوس طبیعی کمری حفظ می‌شود و درد کمر و زانو کمتر می‌گردد.
وسایل کمکی برای استقلال بیشتر
علاوه بر مراقبت‌های عمومی، استفاده از برخی وسایل کمکی برای افراد کم‌توان – به‌خصوص سالمندان یا زانودردان – مفید است:
عصا: عصا یکی از ساده‌ترین و در عین حال کارآمدترین ابزارهاست. یک عصای چوبی سبک یا عصای قابل تنظیم می‌تواند در دیدوبازدید و سفر، همراه مطمئنی باشد. عصا بخشی از وزن بدن را گرفته و پخش می‌کند، فشار بر زانو و کمر را کم کرده و اعتمادبه‌نفس حرکتی فرد را بالا می‌برد.
واکر یا رولیتور: اگر تعادل فرد بسیار ضعیف باشد، واکر چهارپایه یا رولیتور چهارچرخ با ترمز و صندلی داخلی عالی است. البته حمل آن برای سفر ممکن است کمی جا بگیرد اما در محل اقامت مفید است.
صندلی‌های حمام یا توالت فرنگی: اگر شخصی نمی‌تواند راحت روی توالت سنتی بنشیند یا می‌ترسد در حمام لیز بخورد، استفاده از صندلی‌های پلاستیکی مخصوص کمک می‌کند.
نوروز شادتر با پذیرش متقابل
نکته‌ی مهم در حمایت از افراد کم‌توان در ایام عید، پذیرش متقابل است. این یعنی:
•خانواده: باید به نیازها و محدودیت‌های فرد کم‌توان احترام بگذارند؛ برنامه‌های فشرده‌ی سفر یا مهمانی را متعادل کنند و زود خسته‌نشوند از پشتیبانی همیشگی.
•خود شخص کم‌توان: باید بپذیرد که با اندکی کمک و به‌کارگیری وسایل کمکی مانند عصا یا واکر، می‌تواند مشارکت بیشتری داشته باشد. گاه لج‌بازی یا حس خجالت باعث می‌شود سالمند از ابزارهایی که واقعاً سودمندند استفاده نکند.
وقتی این تعامل رخ دهد، نوروز می‌تواند برای همه‌ی اعضای خانواده – از نوه‌های کوچک تا بزرگ‌ترین اعضا – خاطره‌انگیز و دل‌نشین باشد.
چند نکته برای تحقق «نوروز برای همه»
•از پیش برنامه‌ریزی کنید: درباره‌ی خانه‌تکانی، مهمانی‌ها، سفر و شرایط بدنی فرد کم‌توان صحبت کنید و تمهیدات لازم (مثل ایمن‌سازی، همراهی افراد، ارائه‌ی وسیله‌ی کمکی) را بیندیشید.
•ارتباط با پزشک و فیزیوتراپیست: اگر سالمند یا فردی با ناتوانی خاص قصد سفر دارد، قبل از تعطیلات نوروزی مشورتی با متخصص داشته باشید تا توصیه‌های لازم را دریافت کند (مثلاً پوشیدن زانوبند، دوز داروها در سفر، حرکات فیزیوتراپی اختصاصی).
•ایجاد فضای پویا و مشارکتی: در همه‌ی فعالیت‌ها – از تزئین سفره‌ی هفت‌سین تا پخت شیرینی – کاری متناسب توان فرد کم‌توان تعریف کنید تا او هم حس مفید بودن را تجربه کند.
•تسلیم نشدن در برابر محدودیت‌ها: زمانی که شرایط مناسبی (آموزش فیزیوتراپی، ابزار کمکی، همراهی اعضای خانواده) فراهم شود، بسیاری از کم‌توانان می‌توانند از نوروز لذت ببرند؛ دورهمی‌ها را تجربه کنند و حتی در حد توان در گردش‌های بیرونی شرکت نمایند.
نوروز برای همه شعاری است که اگر به‌طور عینی در خانه‌ها و جامعه رعایت شود، تعطیلات بهاری می‌تواند برای هر فردی – حتی آنان که با دردهای عضلانی و مفصلی یا ناتوانی حرکتی دست‌وپنجه نرم می‌کنند – شادی‌آفرین و خاطره‌ساز باشد. ایجاد کمی تغییر در محیط خانه، تنظیم برنامه‌های دیدوبازدید و سفر، تقسیم کار برای خانه‌تکانی، به‌کارگیری توصیه‌های فیزیوتراپی (مانند حرکات کششی روزانه)، و استفاده از وسایل کمکی نظیر عصا، همگی جزئیات کوچکی هستند که در کنار هم تأثیر شگرفی بر رفاه و رضایت افراد کم‌توان خواهند گذاشت. این افراد نیز بخشی فعال از جامعه هستند و باید فرصت‌های برابر برای حضور در جشن‌ها و دورهمی‌ها داشته باشند.
برای آنکه تجربه‌ی خوبی از استفاده‌ی عصای چوبی یا طبی در تعطیلات نوروز و بعد از آن داشته باشید، گالری عصادست گزینه‌ی مناسبی است. مجموعه‌ی تخصصی عصادست، انواع عصاهای چوبی با طرح‌های ساده یا منبت‌کاری‌شده را عرضه می‌کند و امکان تنظیم ارتفاع طبق قد و شرایط مشتری را فراهم می‌سازد. همچنین، خدمات مشاوره‌ی تخصصی برای انتخاب مدل، جنس چوب، دسته‌ی ارگونومیک و سرپایه‌ی ضدلغزش ارائه می‌دهد؛ تا اگر به دنبال هدیه‌ای خاص برای یک عزیز کم‌توان هستید یا خودتان قصد دارید در ایام عید و روزهای آتی راحت‌تر قدم بزنید، بتوانید با خاطری آسوده تصمیم بگیرید.
