انواع عصا و کاربردهای آن‌ها

عصاها با توجه به طراحی و کاربرد به دسته‌های متنوعی تقسیم می‌شوند. انتخاب نوع مناسب عصا ارتباط مستقیمی با وضعیت جسمانی فرد و مشکل حرکتی او دارد. در این بخش، انواع رایج عصا – از عصای ساده چوبی گرفته تا عصای زیر بغل و چهارپایه – را معرفی کرده و کاربرد، مزایا و محدودیت‌های هر کدام را شرح می‌دهیم. همچنین اشاره خواهیم کرد که هر نوع عصا برای کدام‌یک از مشکلات ذکر‌شده مناسب‌تر است.

عصای T شکل (دسته T)

عصای T شکل به عصایی گفته می‌شود که دسته آن شبیه حرف T انگلیسی طراحی شده است. این نوع دسته از استانداردهای کلاسیک عصا محسوب می‌شود و به‌دلیل شکل صاف و افقی خود، باعث توزیع یکنواخت فشار در کف دست می‌شود. مزیت: عصای T شکل مخصوصاً برای افرادی مناسب است که در ناحیه مچ دست یا انگشتان دچار مشکل و درد هستند . شکل دسته T به گونه‌ای است که مچ دست در حالت نسبتاً خنثی قرار می‌گیرد و فشار کمتری به آن وارد می‌شود. در نتیجه افراد مبتلا به آرتروز مچ دست یا کسانی که قدرت انگشتانشان کم شده (مثلاً سالمندان یا بیماران پارکینسون با لرزش دست) با این عصا احساس راحتی بیشتری خواهند کرد. علاوه بر این، عصاهای دسته T معمولاً طراحی ساده و سبکی دارند و برای استفاده روزمره در محیط خانه و خیابان مناسب‌اند. محدودیت: عصای T شکل برخلاف انواع ارگونومیک‌تر (مثل دسته‌های فریتز یا آفست) ممکن است برای استفاده طولانی‌مدت اندکی خسته‌کننده شود. همچنین این نوع عصا مانند سایر عصاهای تک‌نقطه‌ای، برای افرادی که به حمایت بسیار زیادی نیاز دارند (مثلاً کسانی که تعادل بسیار ضعیفی دارند) کافی نیست و در چنین مواردی شاید یک عصای چهارپایه یا واکر مناسب‌تر باشد.

عصای زیر بغل (عصای کراچ)

عصای زیر بغل که به کراچ (Crutch) نیز معروف است، معمولاً به صورت جفت (برای هر دو دست) به‌کار می‌رود و بیشترین حمایت وزنی را فراهم می‌کند. طراحی این عصا به گونه‌ای است که بخش بالایی آن در زیر بغل قرار می‌گیرد و بخش دستی آن نیز توسط کف دست گرفته می‌شود. فرد با تکیه دادن زیر بغل بر بالشتک عصا و گرفتن دستگیره، می‌تواند تمام وزن خود را روی نیمه بالایی بدن و دست‌ها بیندازد و پای آسیب‌دیده را کاملاً از زمین بردارد. کاربرد: عصای زیر بغل در شرایطی استفاده می‌شود که فرد نباید هیچ فشاری روی پاهای خود وارد کند – برای مثال پس از شکستگی پا، جراحی‌های زانو یا لگن، و یا در مراحل اولیه بهبودی پس از آسیب‌های نخاعی که نیاز به بی‌حرکت ماندن اندام تحتانی است. همچنین مصدومان حوادث (مانند تصادفات) در دوره نقاهت کوتاه‌مدت غالباً از این نوع عصا استفاده می‌کنند. مزایا: این عصا تکیه‌گاه بسیار محکمی فراهم می‌کند و اجازه می‌دهد فرد حتی بدون استفاده از یک پا راه برود. مدل‌های جدیدتر آن معمولاً از جنس آلومینیوم سبک و با قابلیت تنظیم ارتفاع ساخته می‌شوند تا برای افراد با قدهای مختلف قابل استفاده باشند. محدودیت: استفاده طولانی‌مدت از عصای زیر بغل می‌تواند ناراحتی‌هایی ایجاد کند؛ فشار مستمر به ناحیه زیر بغل ممکن است به عصب‌های این ناحیه آسیب بزند یا باعث درد شانه و بازو شود. ضمن اینکه راه رفتن با کراچ نیازمند قدرت قابل توجهی در دست‌ها و شانه‌ها است و همه افراد (به‌ویژه سالمندان ضعیف) قادر به استفاده مؤثر از آن نیستند. در چنین مواردی ممکن است عصای ساعدی یا واکر انتخاب بهتری باشد که در بخش‌های بعد توضیح داده می‌شود.

عصای ساعدی (عصای آرنجی)

عصای ساعدی که گاهی عصای مچی یا آرنجی نیز نامیده می‌شود، نوع دیگری از کراچ است که به جای زیر بغل، از ساعد دست برای تکیه‌گاه بهره می‌گیرد. این وسیله از یک میله عمودی آلومینیومی تشکیل شده که در قسمت بالای آن یک حلقه یا گیره برای قرار گرفتن دور ساعد دارد و پایین‌تر یک دستگیره برای گرفتن با دست تعبیه شده است. کارکرد: فرد دست خود را داخل حلقه ساعدی قرار می‌دهد و دستگیره را می‌گیرد؛ بدین ترتیب بخشی از وزن بدن از طریق ساعد و دست‌ها به زمین منتقل می‌شود و فشار روی پاها کاهش می‌یابد. معمولاً هر دو دست به یک جفت عصای ساعدی نیاز دارد. کاربرد: این نوع عصا بیشتر در موارد توان‌بخشی بلندمدت یا شرایط مزمن استفاده می‌شود. برای مثال، افرادی که دچار آسیب نخاعی ناقص شده‌اند و هنوز توانایی حرکت محدود پاها را دارند، یا بیماران مبتلا به فلج مغزی، ام‌اس یا مشکلات حرکتی مزمن، اغلب ترجیح می‌دهند از عصای ساعدی استفاده کنند چون در درازمدت راحت‌تر و ایمن‌تر است. همچنین کسانی که به مدت طولانی نیاز به عصا دارند (مثلاً برخی معلولین یا جانبازان) به جای عصای زیر بغل که استفاده طولانی از آن دشوار است، از نوع ساعدی بهره می‌برند. مزایا: حلقه دور ساعد این امکان را فراهم می‌کند که عصا بدون استفاده از دست هم در جای خود بماند و از دست نیفتد؛ در نتیجه فرد می‌تواند به‌طور موقت دستانش را برای کارهای دیگر آزاد کند بدون آنکه عصا را زمین بگذارد. عصای ساعدی معمولاً سبک‌تر و کوچک‌تر از عصای زیر بغل است و حمل و نقل آن آسان‌تر می‌باشد. همچنین فشار مستقیم زیر بغل را حذف می‌کند و بنابراین خطر آسیب عصبی زیر بغل را ندارد. محدودیت: در مقایسه با عصای زیر بغل، کمی تعادل کمتری ارائه می‌کند زیرا تکیه‌گاه به جای زیر بغل از ساعد است. استفاده نادرست و طولانی‌مدت آن نیز می‌تواند عوارضی ایجاد کند؛ به عنوان مثال اگر ارتفاع و نحوه استفاده تنظیم نشود، ممکن است منجر به درد مچ دست یا آرنج و حتی آرتروز این مفاصل در درازمدت شود. به همین دلیل تنظیم ارتفاع مناسب عصای ساعدی (معمولاً توسط فیزیوتراپیست) و آموزش روش صحیح راه رفتن با آن بسیار مهم است.

عصای چوبی ساده (عصای تک‌نقطه‌ای استاندارد)

این عصا همان شکل سنتی عصا است که اغلب در دست سالمندان دیده‌ایم؛ یک میله‌ی یک‌تکه (معمولاً از جنس چوب) با یک دسته منحنی یا صاف در قسمت بالا. کاربرد: عصای چوبی تک‌نقطه‌ای برای افرادی مناسب است که مشکل حرکتی شدیدی ندارند اما به کمی حمایت اضافه برای حفظ تعادل یا کاهش فشار از روی پا نیازمندند . به طور مثال سالمندانی که هنگام قدم زدن کمی احساس عدم تعادل می‌کنند یا کسانی که درد خفیف زانو دارند، می‌توانند با تکیه بر یک عصای ساده چوبی، راه رفتن ایمن‌تر و راحت‌تری داشته باشند. مزایا: عصاهای چوبی سبک، خوش‌دست و نسبتاً ارزان هستند. بسیاری از مدل‌های چوبی علاوه بر کاربرد طبی، دارای زیبایی هنری نیز هستند و جنبه‌ی زینتی و مد دارند (برای افراد شیک‌پوش یا کلکسیونرها). چوب به دلیل بافت طبیعی خود احساس مطلوبی در دست ایجاد می‌کند و برخلاف فلز در هوای سرد، سرد نمی‌شود یا در آفتاب داغ نمی‌گردد. همچنین چوب صدا و لرزش کمتری را هنگام برخورد با زمین منتقل می‌کند که می‌تواند برای مفاصل دست خوشایندتر باشد. محدودیت: اکثر عصاهای چوبی ساده غیر قابل تنظیم هستند. یعنی طول آن‌ها ثابت است و برای تنظیم ارتفاع مناسب، باید در هنگام خرید طول درست را انتخاب کرد یا در صورت امکان از نجار کوتاه/بلند کرد. نبود امکان تنظیم ارتفاع می‌تواند برای فردی با قد بلند یا کوتاه مشکل‌ساز شود زیرا عصای بیش از حد بلند یا کوتاه منجر به خم شدن قامت یا وارد آمدن فشار ناخواسته به کمر و شانه‌ها خواهد شد. علاوه بر این، عصای چوبی معمولاً برای افراد بسیار سنگین‌وزن گزینه ایده‌آلی نیست؛ چرا که استحکام چوب محدود است و ممکن است تحت فشار وزن‌های بالا ترک بخورد یا بشکند . در این موارد، عصاهای فلزی (آلومینیومی یا استیل) که مقاوم‌تر هستند پیشنهاد می‌شود.