چگونه عصای مناسب خود را انتخاب کنیم؟
چگونه عصای مناسب خود را انتخاب کنیم؟
افراد سالمند و کسانی که دچار مشکلات حرکتی هستند، برای حفظ تعادل و پیشگیری از زمینخوردن به عصا بهعنوان یک وسیله کمکی نیاز دارند. استفاده صحیح از عصا میتواند فشار روی پاهای آسیبدیده یا ضعیف را کاهش داده و از مفاصل کمر و لگن محافظت کند. برخلاف تصور عموم، عصا قرار نیست تمام وزن بدن را تحمل کند، بلکه همچون تکیهگاهی عمل میکند تا فرد هنگام راهرفتن تعادل بهتری داشته باشد. البته اگر عصای نامناسبی انتخاب شود یا بهشکل نادرست بهکار رود، ممکن است ناراحتیها و مشکلات بیشتری ایجاد کند. از این رو، آگاهی از انواع عصا و انتخاب گزینه مناسب با توجه به شرایط جسمانی و سبک زندگی، اهمیت بسیاری دارد. در این مطلب به شما کمک میکنیم تا عصای مناسب خود را انتخاب کنید. این مطلب با تمرکز بر سه نوع رایج عصا – عصای چوبی، عصای طبی (قابل تنظیم) و عصای تاشو – به مقایسه کاربردها، مزایا و کاربران هدف هر یک میپردازد. همچنین عوامل مهم در انتخاب عصا، نظیر ارتفاع مناسب، وزن قابل تحمل، نوع دسته ارگونومیک، طراحی نوک عصا، محیط استفاده (داخل یا خارج از منزل) و سلیقه ظاهری را با جزئیات بررسی میکنیم تا هر خوانندهای – چه سالمند و چه فرد جوانتری با نیازهای حرکتی خاص – بتواند بهترین انتخاب را داشته باشد.
دسترسی سریع
عصای چوبی (سنتی و شیک)
عصای چوبی قدیمیترین و آشناترین نوع عصا است که قرنها برای کمک به راه رفتن استفاده شده است. این عصاها عموماً از جنس چوبهای محکم (مانند راش، افرا یا گردو) ساخته میشوند و بهدلیل طبیعیبودن جنس خود، احساس راحتی و گرمی خاصی به کاربر میدهند. عصای چوبی ساختاری ساده دارد: یک میلهی یکتکه با یک دسته منحنی یا طرحدار در قسمت بالایی. بسیاری از مدلهای سنتی دارای دستهی قوسیشکل معروف به سرکج هستند که حالتی خمیده شبیه دسته چتر داشته و گرفتن آن برای دست راحت است. برخی مدلهای مدرنتر ممکن است دستهی صافتر یا تزئینات منبتکاری داشته باشند، اما در مجموع شکل کلاسیک خود را حفظ میکنند.
مزایا: عصای چوبی بهخاطر جنس مقاوم و طراحی یکتکه خود استحکام خوبی دارد و برای استفاده روزمره سالمندان یا افراد با ضعف حرکتی ملایم بسیار مناسب است. چوب بهطور طبیعی لرزش را جذب میکند و حسی پایدار منتقل میکند. علاوه بر این، عصاهای چوبی از نظر ظاهری زیبا و چشمنواز هستند و میتوانند مطابق سلیقه شخصی انتخاب شوند – از طرحهای منبت و خاتمکاری سنتی گرفته تا مدلهای مدرن و لاکچری. بسیاری از افراد خوشذوق حتی ممکن است از عصای چوبی نهتنها برای نیاز طبی، بلکه بهعنوان بخشی از استایل و پرستیژ خود استفاده کنند. یک عصای دستساز با چوب باکیفیت میتواند تکمیلکننده پوشش شیک فرد باشد و نشاندهندهی سلیقهی هنری او باشد.
معایب: مهمترین نکته در مورد عصای چوبی، ارتفاع ثابت آن است. برخلاف انواع فلزی قابلتنظیم، طول عصای چوبی را نمیتوان بهسادگی تغییر داد. از این رو، باید کاملاً متناسب با قد و وضعیت بدن فرد ساخته یا بریده شود تا هنگام استفاده، نه بلندتر و نه کوتاهتر از حد نیاز باشد. اگر عصای چوبی خیلی بلند باشد، کنترل و تکیهدادن بر آن دشوار میشود؛ برعکس، اگر بیش از حد کوتاه باشد فرد مجبور به خمشدن میشود که میتواند موجب کمردرد و ناراحتی گردد. نکته دیگر وزن خود عصاست؛ عصاهای چوبی معمولاً وزن متعادلی دارند – نه خیلی سبک و نه خیلی سنگین – اما برخی مدلهای ضخیم یا دارای تزیینات ممکن است اندکی سنگینتر باشند. هرچند وزن متعادل چوب به حفظ تعادل کمک میکند، اما سالمندانی که مشکلاتی چون دیسک کمر یا آرتروز شدید دارند بهتر است سبکترین عصای ممکن را انتخاب کنند تا جابهجایی آن باعث خستگی یا درد نشود.
کاربران هدف: عصای چوبی انتخابی عالی برای سالمندانی است که نیاز به یک تکیهگاه قابل اعتماد برای راهرفتن روزمره دارند و در عین حال به ظاهر و اصالت وسیله نیز اهمیت میدهند. این عصا برای افرادی با ضعف نسبی در تعادل که حدود ۲۵ درصد وزن بدن خود را میخواهند روی عصا بیندازند مناسب است. همچنین برای افراد جوانتری که ممکن است پس از آسیبدیدگی یا جراحی مدت کوتاهی به عصا احتیاج داشته باشند ولی مایلاند یک عصای شیک و غیرپزشکی بهنظر برسد، عصای چوبی گزینه مطلوبی است. بهطور کلی اگر استایل کلاسیک و احساس طبیعی چوب را دوست دارید و قد عصا هم بهدرستی تنظیم شده است، یک عصای چوبی دستساز میتواند همراه مطمئن شما در مسیر حرکت باشد.
عصای طبی قابل تنظیم (فلزی و چندکاره)
عصای طبی قابل تنظیم که به اختصار عصای طبی هم گفته میشود، نوع مدرنتری از عصاست که معمولاً از فلز سبک (معمولاً آلومینیوم) ساخته میشود و قابلیت تغییر ارتفاع دارد. این دسته از عصاها در داروخانهها و فروشگاههای تجهیزات پزشکی بسیار رایجاند و بهدلیل ویژگیهای کاربردی خود، برای طیف گستردهای از کاربران – از سالمندان گرفته تا بیماران و حتی افراد جوان پس از آسیب – مورد استفاده قرار میگیرند. ساختار این عصاها شامل میلهای تلسکوپی یا سوراخدار است که به کمک پین یا قفل مخصوص میتوان طول آن را کوتاه یا بلند کرد تا متناسب با قد فرد تنظیم شود. بدین ترتیب، یک عصای فلزی قابل تنظیم میتواند توسط افراد مختلف یا در شرایط متفاوت استفاده شود (مثلاً با تغییر کفش و ارتفاع قد، یا هنگام استفاده توسط دو فرد با قد متفاوت).
عصای فلزی به یک سری ویژگیهای جانبی تجهیز شده است: اغلب دارای یک دسته ارگونومیک با روکش فوم یا ژلهای است تا فشار کمتری به دست وارد شود؛ برخی مدلها بند حمایتی یا بند مچی دارند که دور مچ قرار میگیرد تا در صورت رهاکردن عصا، از افتادن آن جلوگیری کند. انتهای این عصاها معمولاً یک لاکِ پلاستیکی یا لاستیکی ضدلغزش قرار دارد که به عنوان پاشنه عصا روی زمین تماس پیدا میکند و مانع سر خوردن میشود. حتی میتوان نوک این عصاها را در صورت ساییدهشدن تعویض کرد که یک مزیت نسبت به عصای چوبی یکتکه است.
مزایا: مهمترین مزیت عصای طبی فلزی همان قابلیت تنظیم ارتفاع آن است. شما میتوانید با چند حرکت ساده (فشردن ضامن و جابهجا کردن میله) طول عصا را دقیقاً متناسب با قد خود تنظیم کنید. به گفته متخصصان ارتوپدی، ارتفاع مناسب عصا زمانی است که فرد صاف میایستد و دسته عصا تا ارتفاع جیب شلوار او برسد یا حدود مچ دست در حالت دست آزاد قرار گیرد؛ داشتن عصای قابل تنظیم کمک میکند به این ارتفاع ایدهآل برسید و در نتیجه حین راهرفتن آرنج حدود ۲۰ درجه خم باشد و کمترین فشار به شانه و کمر وارد شود. مزیت دیگر وزن سبک این عصاهاست؛ آلومینیوم فلزی سبک و در عین حال مقاوم است، بنابراین حمل عصا و حرکت دادن آن آسانتر خواهد بود. بسیاری از سالمندان با یک عصای فلزی سبک بهتر میتوانند تعادل خود را حفظ کنند زیرا نیازی به زور زدن اضافی برای بلندکردن عصا ندارند. همچنین این عصاها معمولاً ارزانتر و در دسترستر هستند و در صورت نیاز فوری (مثلاً پس از عمل جراحی یا شکستگی پا) میتوان به سرعت یکی از آنها را تهیه کرد. طراحی دستهها نیز متنوع است؛ مدلهای Tشکل برای کاهش درد مچ مناسباند، مدلهای افست (علامت سوالی) وزن را بهتر توزیع میکنند، و مدلهای ویژه ارتوپدی یا دسته بزرگ برای افرادی با درد دست یا آرتروز ساخته شده که فشار کمتری به دست وارد شود.
معایب: در مقابل، برخی افراد ظاهر ساده و بیمارستانی این عصاهای فلزی را نمیپسندند. برخلاف عصای چوبی که میتواند طرح هنری و کلاسیک داشته باشد، اکثر عصاهای طبی قابل تنظیم از نظر زیباییشناسی نسبتاً سادهاند – میلهای فلزی با رنگ معمولی (نقرهای، مشکی یا رنگهای پایه) و قطعات پلاستیکی. البته اخیراً مدلهای رنگی یا طرحدار هم تولید میشوند، اما باز هم جذابیت یک عصای چوبی منبتکاریشده را ندارند. نکته دیگر استحکام اتصالات است: باید مطمئن شوید مکانیزم قفل ارتفاع کاملاً سالم است و پین به درستی جا میافتد؛ در غیر این صورت ممکن است عصا تحت فشار زیاد اندکی لقی داشته باشد یا در موارد نادر جمع شود که خطرناک است. هرچند این اتفاق بهندرت رخ میدهد و معمولاً عصاهای استاندارد طبی وزن کاربر را به خوبی تحمل میکنند (معمولاً تا حدود ۱۱۰ الی ۱۳۰ کیلوگرم ظرفیت دارند)، اما برای افراد با جثه بسیار بزرگ یا کسانی که نیاز به تحمل وزن بیشتری دارند، شاید یک عصای چهارپایه یا واکر گزینه مطمئنتری باشد . به طور کلی، عصای تکپایه فلزی حدود ۲۵٪ وزن بدن را متحمل میشود ، در حالی که انواع چهارپایه قویترند و حتی تا ۸۰٪ وزن را نیز منتقل میکنند (مشابه واکر) . لذا در صورت وزن بالا یا عدم تعادل شدید، بهتر است انتظار بیش از حد از یک عصای معمولی نداشته باشید و با پزشک در مورد وسایل کمکی محکمتر مشورت کنید.
کاربران هدف: عصای قابل تنظیم پزشکی تقریباً برای همه افرادی که نیاز به عصا دارند قابل استفاده است، اما بهطور ویژه برای بیماران در دوره نقاهت و افراد با شرایط متغیر طراحی شده است. سالمندانی که قد نسبتاً غیرمعمول (خیلی بلند یا کوتاه) دارند میتوانند با این عصا ارتفاع دقیق را تنظیم کنند. همچنین برای فردی که ممکن است مدتی از عصا استفاده کند و سپس بهبود یابد (مثلاً پس از عمل زانو یا شکستگی پا)، این عصا ایدهآل است چون میتوان آن را به دیگران هم قرض داد یا دوباره استفاده کرد. افراد جوانتر که در اثر آسیبدیدگی ورزشی یا تصادف دچار مشکل راهرفتن شدهاند، با مشورت فیزیوتراپیست اغلب از یک عصای فلزی تکدسته جهت کاهش درد و تسریع بهبودی استفاده میکنند . برای چنین افرادی، شکل مدرن و بیتکلف عصای طبی ممکن است کمتر جلب توجه کند. به علاوه، هرکس که به سهولت حمل و نقل و تنظیم اهمیت میدهد – مثلاً ممکن است بخواهد عصا را داخل ماشین بگذارد یا در فضای کوچک نگهداری کند – از مزایای این نوع عصا بهرهمند خواهد شد.
عصا آلومینیمی قابل تنظیم مدل پرمیس کد 605
قیمت اصلی: 2,200,000 تومان بود.2,000,000 تومانقیمت فعلی: 2,000,000 تومان.
عصای تاشو (سبک و قابل حمل)
عصای تاشو یکی از انواع محبوب عصاست که ترکیبی از قابلیتهای عصای طبی و ویژگی حمل آسان را ارائه میدهد. این عصاها از چند بخش بههممتصل تشکیل شدهاند که میتوان آنها را تا کرد و عصا را به اندازهای کوچکتر درآورد. مکانیزم تا شدن در برخی مدلها به صورت لولایی است و در برخی دیگر بخشها داخل هم فرو میروند (تلسکوپی). وقتی عصا نیاز نیست، میتوان طی چند ثانیه آن را جمع کرد و داخل کیف دستی، ساک یا کولهپشتی قرار داد. به همین دلیل، عصای تاشو به عنوان عصای مسافرتی نیز شناخته میشود. جنس این عصاها اغلب آلومینیومی یا آلیاژهای سبک است تا وزن زیادی به همراه نداشته باشند، در عین حال اتصالاتشان محکم طراحی شده که هنگام باز شدن، استحکام کافی شبیه یک عصای یکتکه را فراهم کنند.
مزایا: اصلیترین مزیت عصای تاشو قابلیت حمل فوقالعاده آن است. برای افرادی که نیاز دائمی به عصا ندارند و فقط در مسیرهای طولانی یا مواقع خستگی میخواهند از عصا کمک بگیرند، امکان تا کردن عصا یک ویژگی طلایی است. چنین افرادی (چه سالمندانی که ترجیح میدهند تا حد امکان بدون کمک راه بروند، چه افراد جوان با بیماریهای مزمن خفیف) میتوانند عصای تاشو را در کیف خود داشته باشند و هر زمان احساس خستگی یا عدم تعادل کردند، آن را باز کرده و استفاده کنند . عصاهای تاشو بهطور کلی سبک وزن اما بادوام هستند. مواد پیشرفته و طراحی دقیق باعث شده که با وجود وزن کم، توان تحمل وزن کاربر و مقاومت در برابر ضربه را داشته باشند. مزیت دیگر سرعت و سهولت تبدیل آنهاست: اغلب این عصاها با یک حرکت سریع باز میشوند و بخشها در جای خود قفل میشوند. بنابراین کاربر میتواند به سرعت از حالت استراحت به وضعیت استفاده از عصا تغییر حالت دهد. بسیاری از مدلها همچنین دارای کیف یا کاور مخصوص هستند که حمل آن را هنگام تا شدن راحتتر میکند و از صدمه دیدن عصا جلوگیری مینماید.
معایب: با وجود مزایا، عصای تاشو چند نکته قابل توجه نیز دارد. اول اینکه فرآیند تا کردن و باز کردن هرچند سریع است، اما نسبت به برداشتن یک عصای معمولی از کنار دیوار اندکی زمان میبرد. کاربر باید مطمئن شود که همه مفاصل بهدرستی در حالت قفل قرار گرفتهاند تا عصا هنگام وزن گذاشتن ناگهان تا نشود. این مسئله با چند بار تمرین و عادت کردن برطرف میشود، اما نیاز به دقت دارد. نکته دوم این است که به دلیل وجود اتصالات، احتمال کمی لقی یا صدا در محل اتصال وجود دارد؛ مثلاً ممکن است حین راهرفتن صدای کلیک خفیفی از مفصلها شنیده شود یا حس کنید عصا کاملاً یکپارچه نیست. البته مدلهای باکیفیت طوری طراحی شدهاند که در حالت باز کاملاً سفت و بدون حرکت اضافی باشند و صدا هم ندهند، اما در هر حال به محکمی عصای یکتکه چوبی نمیرسند. محدودیت دیگر میتواند وزن قابل تحمل باشد؛ بیشتر عصاهای تاشو برای افراد با وزن معمولی تا حدود ۱۰۰ کیلوگرم مناسباند. اگر فردی وزن بسیار بالایی داشته باشد، شاید انواع غیرتاشو (یا تاشوهای ویژه تقویتشده) انتخاب بهتری باشند. نهایتاً از نظر زیبایی، بسیاری از عصاهای تاشو شکل مدرن و سادهای دارند و تنوع طرحشان به اندازه عصاهای چوبی نیست – هرچند برخی مدلها با رنگها و الگوهای شاد (مثل گلدار، چهارخانه و غیره) تولید شدهاند تا از حالت صرفاً پزشکی خارج شوند.
کاربران هدف: عصای تاشو بهترین انتخاب برای کسانی است که تحرک نسبتاً خوبی دارند اما گاهی به کمک نیاز پیدا میکنند. سالمندانی که دوست ندارند همیشه با عصا راه بروند و میخواهند عزت نفس و استقلالشان حفظ شود، ولی در مسافتهای طولانی یا موقعیتهای خستهکننده نیاز به تکیهگاه دارند، میتوانند یک عصای تاشو همراه داشته باشند. همینطور، افرادی که زیاد سفر میکنند یا در خودرو و هواپیما تردد دارند، از قابل حمل بودن این عصا سود میبرند. برای یک بیمار جوانتر (مثلاً کسی که پایش آسیب دیده) نیز عصای تاشو جذاب است چون هر وقت لازم نباشد، میتواند آن را جمع کند و در جمع احساس بهتری داشته باشد. در مجموع، اگر سبک زندگی فعالی دارید و نمیخواهید یک عصای دست و پاگیر همیشه همراهتان باشد، نوع تاشو به شما آزادی عمل بیشتری میدهد.
فاکتورهای مهم در انتخاب عصا مناسب
پس از آشنایی با انواع اصلی عصا، اکنون نوبت آن است که بدانیم هنگام خرید عصا چه نکاتی را باید در نظر گرفت. انتخاب بهترین عصا برای هر فرد به ترکیبی از شرایط جسمانی و علایق شخصی او بستگی دارد. در ادامه، مهمترین فاکتورهایی را که باید پیش از تصمیمگیری بررسی کنید، توضیح میدهیم:
ارتفاع عصا و راستای بدن
ارتفاع درست عصا حیاتیترین عامل در راحتی و کارآمدی آن است. اگر عصا بلندتر یا کوتاهتر از اندازه مناسب باشد، بهجای کمک، باعث ناراحتی میشود. راه تشخیص قد مناسب عصا ساده است: کفش معمول خود را بپوشید و صاف بایستید؛ عصا را در کنار خود طوری روی زمین قرار دهید که نوک آن حدود ۵ تا ۱۰ سانتیمتر از پای شما فاصله داشته باشد. در این حالت، باید دسته عصا همسطح مچ دست یا حداکثر کمی بالاتر از آن قرار گیرد . به عبارتی دیگر، وقتی دستتان در حالت آویزان کنار بدن است، بالای عصا باید به برجستگی مچ برسد. همچنین هنگام گرفتن عصا و راهرفتن، آرنج شما باید حدود ۱۵ تا ۲۰ درجه خمشدگی داشته باشد. این وضعیت موجب میشود که بدون خم کردن کمر، عصا را به زمین برسانید و در عین حال کمی انعطاف در آرنج باشد تا فشار ضربههای قدم برداشتن را جذب کند. اگر عصا بیش از حد بلند باشد، مجبور میشوید دست و شانه را بالا بیاورید که خستهکننده است و کنترل عصا دشوار میشود؛ اگر هم خیلی کوتاه باشد، برای تکیه دادن باید به جلو خم شوید که منجر به کمردرد و عدم تعادل خواهد شد. خوشبختانه عصاهای قابل تنظیم این مشکل را حل کردهاند، اما در مورد عصای چوبی حتماً از فروشنده بخواهید متناسب با قد شما بریده و تنظیم شود. فراموش نکنید قد عصا با کفشی که معمولا میپوشید سنجیده شود؛ تغییر ارتفاع کفش (مثلاً دمپایی داخل خانه یا کفش بیرون) میتواند کمی روی ارتفاع ایدهآل عصا اثر بگذارد. رعایت این نکات باعث میشود هنگام استفاده از عصا، بدن در راستای صحیح قرار گیرد، شانهها مساوی باشند و فشار اضافی به ستون فقرات وارد نشود.
وزن بدن و میزان حمایت مورد نیاز
یکی از پرسشهای کلیدی این است که چه میزان حمایت یا انتقال وزن از عصا انتظار دارید. همانطور که گفته شد، یک عصای استاندارد (تکپایه) حداکثر میتواند حدود یک چهارم وزن بدن را تحمل کند ؛ یعنی کمک میکند فشار از روی یک پا یا زانو برداشته شده و به دست منتقل شود. برای بیشتر سالمندان با ضعف تعادل یا درد مفاصل، این مقدار کافی است. اما در مواردی که فرد وزن بالایی دارد یا ضعف شدیدی در هر دو پا احساس میکند، شاید نیاز به وسیلهای با توان تحمل بیشتر باشد . در چنین شرایطی میتوان به عصاهای چندپایه (سه یا چهارپایه) فکر کرد که به دلیل داشتن نقاط اتکای بیشتر، ثبات و ظرفیت وزنی بالاتری دارند . برای مثال، یک عصای چهارپایه خوب میتواند بدون نیاز به نگه داشتن، خودش به صورت عمودی بایستد و تکیهگاه محکمی فراهم کند؛ این نوع عصا برای افرادی که بعد از سکته یا عمل جراحی در مرحله راهافتادن مجدد هستند توصیه میشود . البته همانطور که اشاره شد، عصاهای چهارپایه کمی سنگینترند و حرکت را آهستهتر میکنند ، بنابراین تنها در صورت ضرورت از آنها استفاده کنید. اگر وزن بدن شما خیلی زیاد است (چندین کیلو بالاتر از حد معمول سالمندی)، حتماً به مشخصات فنی عصا توجه کنید؛ برخی مدلهای فلزی عنوان “حمایتکننده وزن بالا” یا Bariatric دارند که مخصوص افراد سنگینوزن ساخته شدهاند . این عصاها جنس مقاومتری دارند و پایههای آنها لغزنده نمیشود. به طور خلاصه، برای افراد سبکتر و با تعادل بهتر، یک عصای تکپایه کفایت میکند، ولی برای افراد سنگین یا با تعادل بسیار ضعیف، مدلهای چندپایه یا حتی واکر ضروری خواهد بود.
قدرت دست و نوع دستهی عصا
از آنجا که وزن و فشار از طریق دست به عصا منتقل میشود، وضعیت دستها و مچ فرد نقش مهمی در انتخاب عصا دارد. اگر فردی دست قوی و بدون درد داشته باشد، تقریباً با هر نوع دستهای میتواند کار کند. اما بسیاری از سالمندان مبتلا به آرتروز انگشتان، لرزش دست یا ضعف مچ هستند. برای این افراد نوع دسته عصا و طراحی آن تعیینکننده است. خوشبختانه عصاسازان طی سالها شکلهای مختلفی برای دسته ابداع کردهاند تا هر کس بر اساس نیازش انتخاب کند:
دسته سرکج (گرد): رایجترین و کلاسیکترین شکل دسته که انحنای نیمدایره دارد (مثل دسته چتر). این دسته شاید شیکترین ظاهر را داشته باشد اما برای تحمل وزن زیاد ایدهآل نیست؛ بیشتر مناسب تکیه ملایم و استفادههای کوتاهمدت است . مزیت آن آزادی قرارگیری دست در هر زاویهای است، ولی اگر مچ درد دارید ممکن است کمی خستهکننده شود.
دسته Tشکل (Derby): دستهای صاف شبیه حرف T که یک انحنای کوچک انتهایی برای راحتی بیشتر دارد . این طراحی کمک میکند مچ دست در حالت طبیعیتری باشد و فشار کمتری احساس شود. برای سالمندانی که از درد مچ رنج میبرند، عصای دسته-T گزینه خوبی است.
دسته افست (Offset): این نوع دسته به شکل علامت سوال یا L وارونه است و قسمت دستی اندکی جلوتر از میله قرار میگیرد. نتیجه این طراحی، توزیع یکنواختتر وزن در امتداد عصاست. عصای افست مخصوصاً برای افرادی که مچ ضعیف یا دردناک دارند مناسب است، چون وزن بدن به جای اینکه مستقیم بر دست فشار آورد، به محور عصا منتقل میشود و مچ کمتر درگیر تحمل بار میشود. بسیاری از عصاهای فلزی قابل تنظیم از این نوع دسته بهره میبرند و معمولاً یک گریپ نرم نیز روی آن دارند.
دستههای اختصاصی و طبی: برخی دستهها به شکلهای آناتومیک دست طراحی شدهاند (معروف به دستههای ارگونومیک یا ارتوپدی) که کف دست به طور کامل روی آنها قرار میگیرد و انحنای داخل دست را پر میکند. این نوع دستهها فشار را در سطح بزرگتری پخش میکنند و برای افرادی که انگشتان ضعیف یا دردناک دارند عالی هستند. مثلا دسته ارتوپدی طوری است که برای دست راست یا چپ به تفکیک ساخته میشود و تمام کف دست را حمایت میکند. اگر مبتلا به آرتروز شدید انگشتان یا مچ هستید، حتما این مدلها را امتحان کنید.
علاوه بر شکل دسته، جنس و پوشش دسته هم اهمیت دارد. دستههای چوبی کلاسیک زیبا هستند اما ممکن است سفت و لیز باشند. بسیاری از عصاهای جدید یک روکش فومی یا ژلاتینی روی دسته دارند که نرم و ضدلغزش است. مثلاً گیره کف (روکش فوم) احساس نرمی ایجاد میکند ، گیره ژلهای خستگی دست را کمتر میکند، و گیرههای بزرگ و ارتوپدی برای کسانی است که درد مفاصل انگشتان دارند تا راحتتر عصا را بگیرند. هنگام خرید عصا، حتماً دسته آن را در دست بگیرید و احساس کنید: آیا قطر آن مناسب دست شماست؟ آیا جنس آن طوری است که دستتان عرق نکند یا سر نخورد؟ قدرت و راحتی گرفتن دسته عامل بسیار مهمی است، چون اگر نتوانید عصا را محکم و راحت بگیرید، عملاً کارایی عصا کاهش مییابد و حتی ممکن است خطر لیز خوردن و افتادن افزایش یابد. در مجموع، دستهای را انتخاب کنید که بدون اعمال زور زیاد، بتوانید وزن وارد بر عصا را کنترل کنید و در عین حال دستتان دچار درد یا بیحسی نشود.
طراحی نوک و پایهی عصا
قسمت انتهایی یا نوک عصا همان جایی است که با زمین تماس پیدا میکند و نقطه انتقال نیروست. طراحی این بخش بر ایمنی و ثبات عصا بهشدت اثرگذار است. برای اکثر عصاهای تکپایه، نوک یک لاستیک یا پلاستیک پهن و تخت است که اصطکاک خوبی با سطوح ایجاد میکند و جلوی سر خوردن را میگیرد. این لاستیکها معمولا توخالی و منعطفاند تا کمی مثل کمکفنر عمل کنند و ضربهی هر قدم را جذب کنند. حتما توجه کنید که نوک عصا سالم و تازه باشد؛ نوکهای فرسوده و صافشده خاصیت اصطکاکی خود را از دست میدهند و باید تعویض شوند (اغلب فروشگاههای تجهیزات پزشکی نوک یدک عصا را میفروشند). اگر عمدتاً در فضای داخل خانه (کف صاف) راه میروید، همین نوکهای معمولی کافی است، اما برای بیرون خانه و سطوح ناهموار میتوانید به فکر نوکهای ویژه باشید:
عصاهای سهپایه و چهارپایه: همانطور که بحث شد، این مدلها به جای یک نوک، سه یا چهار پایه کوچک دارند که هر کدام کفی ضدلغزش دارند . مزیت بزرگ آنها افزایش چشمگیر ثبات است؛ مخصوصاً روی زمینهای ناهموار یا لغزنده، چند نقطه تماس باعث میشود عصا لق نزند و محکم بایستد . مثلا برای فردی که در حیاط خاکی یا مسیر سنگفرش راه میرود، یک عصای سهپایه تعادل بسیار بهتری نسبت به عصای معمولی فراهم میکند . حتی در پلهها هم عصای چهارپایه (با پایه کوچک) کمک میکند هر پله با اطمینان بالا و پایین برود . تنها عیبشان کمی وزن بیشتر و نیاز به قرار دادن همه پایهها روی زمین است که شاید سرعت حرکت را کاهش دهد . اگر عمده مشکل شما ضعف تعادل است تا درد پا، این گزینهها را مدنظر داشته باشید.
نوکهای ضربدری و لولادار: برخی عصاهای مدرن تکپایه دارای نوکهای ابتکاری هستند. مثلاً نوکهایی با طراحی لقمهای یا ضربدری که مقداری انعطاف به اطراف دارند و همیشه تمام سطح خود را با زمین درگیر میکنند – حتی اگر عصا کمی زاویهدار نگه داشته شود. این ویژگی در سطوح ناصاف مثل چمن یا شن مفید است. نمونه دیگر، نوکهایی هستند که داخلشان فنر یا جذبکننده ضربه تعبیه شده تا فشار وارد بر مچ دست را کمتر کنند (برای کسانی که مچ درد دارند، این عصاها راحتترند).
سراشیبی، یخ و سطوح خاص: اگر در منطقهای زندگی میکنید که سطوح یخی یا برفی دارید، میتوانید برای عصا نوک یخشکن تهیه کنید؛ این وسیلهی کوچک چند میخ فلزی دارد که روی نوک معمولی نصب میشود و به سطح یخ فرو میرود تا لیز نخورد. برای کوهنوردی یا پیادهروی در طبیعت هم باتومهای مخصوص وجود دارد که نوک تیز یا سبد مانع فرو رفتن در گل دارند . البته اینها فراتر از بحث عصای شهری سالمندان است، ولی دانستنشان خالی از لطف نیست.
در نهایت، نوک و پایه عصا همان جایی است که “اعتماد” شما به عصا را شکل میدهد. اگر احساس کنید عصا روی زمین محکم و ثابت ایستاده، با اطمینان قدم برمیدارید. پس حتماً مطمئن شوید که نوک عصای شما برای محیط زندگیتان مناسب است: یک نوک تازه و چسبنده برای کف داخل خانه و پیادهرو، یا یک پایه چندشاخه برای باغ و فضای بیرون.
محیط استفاده: داخل یا خارج از خانه
محیطی که بیشتر در آن از عصا استفاده میکنید نیز در انتخاب نوع عصا اثرگذار است. شرایط محیطی شامل جنس سطوح، میزان فضا برای مانور دادن، وجود پله یا شیب، و حتی میزان شلوغی محل میشود. اگر عمدتاً داخل منزل یا فضاهای داخلی صاف (مانند مراکز خرید، اداره و غیره) از عصا بهره میگیرید، یک عصای تکپایه معمولی کاملاً کفایت میکند. در فضای داخل خانه معمولا زمین لغزنده نیست (مگر فرش یا سرامیک خیس)، مانع خاصی وجود ندارد و سرعت حرکت نیز آهستهتر است. یک عصای چوبی شیک یا عصای قابل تنظیم سبک میتواند همراه همیشگی شما در خانه باشد و کمک کند بدون ترس از افتادن، از اتاقی به اتاق دیگر بروید. حتی عرض راهروها و درها هم مهم است؛ عصای چهارپایه با پایه عریض ممکن است در چارچوب در یا بین مبلها گیر کند، بنابراین برای منازل کوچک شاید بهترین گزینه نباشد.
از سوی دیگر، اگر زیاد بیرون از خانه راه میروید – مثلاً برای پیادهروی، خرید، پارک و غیره – نیاز به عصایی دارید که در محیط بیرونی کارآمد باشد. محیط بیرون شامل پیادهروهای گاهاً ناهموار، سطوح خیس در باران، سربالایی و سرپایینی، پلههای خیابان و … است. در این شرایط ایمنی و تطبیقپذیری عصا اهمیت مییابد. یک عصای فلزی قابل تنظیم با نوک ضدلغزش مطمئن، انتخاب استاندارد برای بیرون است. اگر در مسیر شما پارک یا زمین چمنی هم وجود دارد، ممکن است عصای سهپایه ثبات بیشتری بدهد تا در خاک نرم فرو نرود . برای افرادی که در مناطق بارانی هستند، دقت کنید نوک عصا ساییده نباشد و شاید بد نباشد یک نوک یدکی همیشه همراه داشته باشید. همچنین وزن عصا در بیرون مهم میشود: وقتی مسافتی را طی میکنید، حمل عصای سنگین میتواند خستهکننده باشد. لذا برای بیرون از خانه معمولاً عصای آلومینیومی سبک یا انواع تاشو که حمل آسانی دارند توصیه میشود.
جنبه دیگر محیط، فضای حمل عصا در مواقع عدم نیاز است. در منزل مشکلی نیست، میتوانید عصا را گوشهای تکیه دهید. ولی بیرون از خانه اگر سوار خودرو شوید یا بخواهید دستانتان را آزاد کنید، عصای تاشو امتیاز خود را نشان میدهد که جمع شده و کنار جا میگیرد. به ویژه در سفرهای شهری (سوار اتوبوس یا تاکسی شدن) یک عصای بلند ممکن است دستوپاگیر باشد.
سبک و سلیقه شخصی
در نهایت، سلیقه و اولویت شخصی شما نقشی انکارناپذیر در انتخاب عصا دارد. عصا وسیلهای است که معمولاً هر روز همراه شما خواهد بود و به نوعی به امتداد شخصیت و استایل شما تبدیل میشود. اگر از شکل و ظاهر عصای خود رضایت نداشته باشید، ممکن است اعتماد به نفس کافی در استفاده از آن نداشته باشید یا مدام احساس ناخوشایندی کنید. خوشبختانه امروزه تنوع طراحی عصاها بسیار زیاد است و میتوانید مدلی را بیابید که با زیباییشناسی شما همخوانی دارد.
برای کسانی که به استایل کلاسیک و هنری علاقه دارند، عصاهای چوبی دستساز با کندهکاریها و نقشهای زیبا یک گزینه رویایی است. چنین عصایی علاوه بر کارکرد طبی، بهعنوان یک آیتم زینتی و نشانه وقار شناخته میشود. برخی سالمندان با داشتن یک عصای خاتمکاری یا منبت ظریف، احساس بهتری نسبت به دوران سالمندی و نیاز به عصا پیدا میکنند چون آن را بخشی از پوشش شیک خود میبینند نه یک علامت ناتوانی. در مقابل، افراد جوانتر یا آنهایی که سادهپسند و مینیمال هستند، شاید طرحهای مدرن فلزی را ترجیح دهند – عصایی با رنگ خنثی و طراحی تمیز که جلب توجه زیادی نکند. حتی مدلهای بسیار لوکس و لاکچری نیز در بازار وجود دارد (مانند عصاهایی با دستههای نقرهکوب یا طرح سرحیوانات) که البته گرانقیمتاند اما برای مشکلپسندان عرضه شدهاند.
نکته دیگری که جزو سلیقه حساب میشود، رنگ عصا است. عصاهای چوبی اغلب رنگ طبیعی قهوهای و مشتقات آن هستند. اگر با لباسها و کفشهای شما هماهنگ است، چه بهتر. اما اگر تنوع رنگ میخواهید، عصای فلزی انتخابهای بیشتری پیش پایتان میگذارد: مشکی شیک، آبی، قرمز، طرح گلدار زنانه، طرح ارتشی مردانه و غیره. بعضی افراد دو عصا با رنگهای متفاوت دارند تا در موقعیتهای مختلف (رسمی یا روزمره) از آنها استفاده کنند. پس از ظاهر، احساس در دست هم جزو سلیقه است؛ مثلا کسی ممکن است دسته نرم فومی را به دسته چوب صیقلی ترجیح دهد، دیگری برعکس حس اصالت چوب را دوست دارد.
در مجموع، مهم است عصایی انتخاب کنید که دوستش داشته باشید. هرچه از عصای خود رضایت بیشتری داشته باشید، تمایل بیشتری به استفاده مداوم و صحیح از آن خواهید داشت و این به بهبود تحرک و ایمنی شما کمک میکند. دنیای عصاها دیگر محدود و کسلکننده نیست؛ از سنتیترین طرحها تا مدرنترین ابتکارات، همه در دسترساند تا شما مطابق سلیقهتان برگزینید.
تطبیق نیازها و سلیقه شما با عصای مناسب
اکنون با شناخت انواع عصا و عوامل کلیدی انتخاب، میتوانیم جمعبندی کنیم که چه عصایی برای چه کسی مناسبتر است. در این بخش به شما کمک میکنیم که بر اساس وضعیت جسمانی و ترجیحات خود، دسته عصای ایدهآل را تعیین کنید:
اگر تعادل شما کمی مختل شده ولی هنوز توانایی حرکتی خوبی دارید و به ظاهر عصا اهمیت میدهید: یک عصای چوبی خوشساخت گزینهای عالی است. این عصا به اندازه کافی به شما ثبات میدهد و در عین حال حس یک وسیله کمکپزشکی خشک را ندارد. مثلا برای سالمندی که صرفاً گاهی احساس عدم تعادل میکند یا برای پیادهروی طولانی نیاز به تکیه دارد، عصای چوبی متناسب با قد و سبک او، هم کاربردی و هم شیک خواهد بود.
اگر در حال بهبودی از یک آسیب یا جراحی هستید، یا نیاز به بیشترین کارایی و تنظیمپذیری را دارید: حتماً عصای طبی قابل تنظیم را برگزینید. این نوع عصا بهخصوص تحت نظر پزشک یا فیزیوتراپ توصیه میشود تا ارتفاع درست و روش استفاده صحیح را یاد بگیرید . با عصای قابل تنظیم میتوانید مطمئن باشید که در هر شرایطی (با هر کفش یا روی هر سطح) ارتفاع درستی خواهید داشت و دستههای ارگونومیک آن از درد مچ و دست جلوگیری میکنند. همچنین اگر احتمال میدهید در آینده نزدیک نیازتان به عصا کم یا زیاد شود، این انعطاف برایتان مفید است. برای مثال یک بیمار جوان پس از عمل رباط زانو، در ابتدا ممکن است وزن کمی روی عصا بیندازد و به تدریج کاهش دهد؛ عصای قابل تنظیم همراه مطمئنی در تمام این مراحل خواهد بود.
اگر نمیخواهید همیشه عصا به دست باشید و به یک همراه سبک و مسافرتی نیاز دارید: عصای تاشو دقیقا برای شما ساخته شده است. این عصا را میتوانید تا زمانی که واقعا لازم نشده، در کیف خود پنهان کنید و هر زمان احساس خستگی یا عدم تعادل کردید، فوری آن را بیرون آورده و استفاده کنید . برای سالمندانی که دوست ندارند در ملاقاتهای اجتماعی یا فضاهای عمومی دائم با عصا دیده شوند اما ایمنی را هم نمیخواهند فدا کنند، عصای تاشو یک سازش ایدهآل است. همچنین اگر اهل سفر و گردش هستید، یک عصای تاشو که وزن کمی هم دارد در چمدان یا ماشین شما جای زیادی نخواهد گرفت.
اگر دچار ضعف شدید تعادل هستید یا وزن بالایی دارید: شاید بهتر باشد به فکر مدلهای ویژه عصا یا واکر باشید. یک عصای چهارپایه پایدارترین نوع عصاست و برای افرادی که حتی با عصای معمولی هم متزلزل هستند، امنیت بیشتری فراهم میکند . همچنین برای افراد با وزن بسیار زیاد، واکر یا عصای زیربغل امکان تحمل وزن بیشتری را میدهد . هرچند موضوع بحث ما واکر نبود، اما در تطبیق نیازها باید واقعبین بود؛ گاهی عصا بهتنهایی کافی نیست و نیاز به وسایل کمکی دیگر است. در این موارد حتماً با پزشک مشورت کنید.
در نهایت، انتخاب عصا یک تصمیم شخصی است که باید همه جوانب را در بر بگیرد – از نیازهای پزشکی گرفته تا راحتی روانی و سلیقه فردی. توصیه ما این است که قبل از خرید، حتما چند مدل را امتحان کنید: با آنها چند قدم راه بروید، ارتفاعشان را تنظیم کنید، در دست بگیرید و جلوی آینه ببینید چه حسی به شما میدهند. بدین ترتیب با اطمینان بیشتری انتخاب خواهید کرد.
نتیجهگیری
انتخاب صحیح عصا میتواند کیفیت زندگی فرد را تا حد زیادی بهبود بخشد. عصایی که بهخوبی با قامت و نیازهای شما تطبیق شده باشد، مثل یک همراه وفادار در کنارتان عمل میکند؛ به شما امکان میدهد دوباره با اعتماد به نفس قدم بزنید، درد کمتری حس کنید و از فعالیتهای روزمره عقب نمانید. در این مطلب انواع عصاهای چوبی، طبی و تاشو را بررسی کردیم و عوامل کلیدی در انتخاب آنها را توضیح دادیم. با این دانش، اکنون میتوانید برای خود یا عزیزانتان بهترین تصمیم را بگیرید و عصایی را برگزینید که هم از نظر فنی مناسب است و هم از لحاظ ظاهری دوستداشتنی.
در پایان، اگر بهدنبال عصایی با کیفیت بالا، طراحی ارگونومیک و ساخت ایران هستید، نگاهی به گالری عصادست بیندازید. گالری عصادست (Asadast) با بیش از یک دهه سابقه، اولین گالری تخصصی عصاهای لوکس و طبی در ایران بوده و مجموعه متنوعی از عصاهای چوبی دستساز، عصاهای قابل تنظیم مدرن و مدلهای تاشو را برای انواع سلیقهها عرضه میکند. در این گالری میتوانید عصایی بیابید که دقیقا مطابق نیازهای جسمی شما طراحی شده و در عین حال هنر و زیبایی صنعت ایرانی را نیز به همراه دارد. با انتخاب صحیح عصا و استفاده از محصولات باکیفیتی همچون عصاهای عصادست، با اطمینان و آرامش بیشتری قدم خواهید برداشت و استقلال و سلامتی خویش را حفظ خواهید کرد.
